ÖZET
Kısaca Hayatı
Kayseri’de dünyaya gelen Kadı Burhanettin’in asıl ismi Ahmed’tir. Kayseri’nin Kadısı Şemseddin Mehmed Efendi’nin oğludur. 1365 yılında kadı görevine getirilen Ahmed, sülalede Kayseri’nin kadılığını yapan son ferttir.
Babası öldükten sonra Halep’e giderek burada bir yıl boyunca ilmi çalışmalar üzerine yoğunlaşan Burhanettin Efendi, daha sonra Kayseri’ye dönmüştür. Burada Eretnaoğlu Mehmed tarafından Kadılıkla görevlendirilen Burhaneddin Efendi, böylece Kayseri Kadısı olmuştur. Kadılığı sırasında adalete çok önem veren bundan dolayı da halk tarafından çokça sevilen Kadı Burhanettin, kısa sürede tüm memleket tarafından adı duyulan biri olduktan sonra hükümdarlığını ilan etmiştir. 18 yıl boyunca hüküm süren Kadı Burhanettin, 1381 yılında Akkoyun Türkmenlerinden olan Karayülük Osman Bey tarafından yapılan ani bir baskın sonucunda hayatını kaybetmiştir.
Eserleri:
İksirü’s-Sa’adat fi-Esrari’I-İbadat, Divan, Tercihu’t-Tavzih
UZUN
Kadı Burhaneddin Hayatı Uzun
Siyasi yönlerinin yanı sıra şiir ve edebiyatla da uğraşan Kadı Burhanettin’in yazdığı şiir kitabı yaklaşık olarak 600 sayfa civarında bir divanı doldur. Bu divanda 20 rubai, 119 tuyuğ ve 1500 gazel vardır ancak, hiç kasidesi bulunmamaktadır. Gazelleri ve tuyuğları ile ün kazanan Kadı Burhanettin, Tuyuğ şeklini divan edebiyatına kazandıran kişi olmuştur. Gazelleri içten ve aşıkanedir. Lirik şiirlerinde ise klasik şiirlerden ayrı olarak cesaret göze çarpar. Aşk şiirlerinin yanı sıra tasavvufi şiirleri de vardır. Ancak, bu şiirlerinin adı ve mahlası yoktur.
Kadı Burhanettin İran şiirini çok iyi şekilde bilemektedir. Bundan dolayı divan şiir öğelerinin Türkçeye mal edilmesinde emeği en çok geçen şair olmuştur. Divan şiirinin ilk Türkçe örneklerini Kadı Burhanettin vermiştir. Ancak Türkçeyi aruza uydurması oldukça güç olmuştur. Aruz vezin bu eksikliği Kadı Burhanettin’in şiirlerinde kullanılan vezini tayin etmede sorun oluyordu.Ancak bu sorun sadece Kadı Burhanettin’de değil XIV. yüzyıl döneminin bütün Türk divan edebiyatına katkısı olan bütün şairlerde olmaktaydı. Kadı Burhanettin canlı ve samimi bir eda ile bu müşkülatını sürekli gidermeye çalışır. Günlük konuşma dilinde de zengin kafiyeli şiirler kullanması Kadı Burhanettin’in bu şiirlerine ayrı bir özellik vermektedir.
Özellikle edebi sanatlara ve cinasa düşkün olan Kadı Burhanettin’in bazı şiirlerinde tasavvuf izleri net bir şekilde anlaşılmaktadır. Mutasavvıf ve sûfi bir şair olmasına karşın dünya hayatında da eğlenceye zevk ve sefaya önem vermiştir. Şiirlerinde maddi aşkı işlemiştir. Doğa tasvirlerini mükemmel anlatmış genel olarak hayatından bahsetmiştir.
Kadı Burhanettin Edebi Kişiliği
Kadı Burhanettin tuyuğları ve gazelleri ile ünlenmiştir. Tuyuğ nazım şekli ile divan edebiyatını birleştirmiştir. Gazelleri içten ve âşıkanedir. Şiirlerinin mahlası ve adı yoktur. Günlük konuşma dilini şiirlerde kullanması ona ayrı bir özellik verir. Edebi sanatlara ve cinasa oldukça düşkündür. Kılıç ve kalemin ikisini de aynı ustalıkla kullanır. Kendine özgü canlı ve içten bir üslup kullanmıştır.