Zanzibar Savaşı: Tarihin en kısa savaşı olarak kayıtlara geçen İngiliz-Zanzibar Savaşı 27 Ağustos 1896’da olmuş ve sadece 38 dakika (bazı kaynaklara göre 45 dakika) sürmüştür.
Zanzibar Yönetimi
Zanzibar (bugünkü Tanzanya’ya bağlı özerk bölge) 1890 yılında Almanya ve İngiltere arasında imzalanan Heligoland Zanzibar Antlaşması ile İngilizlere bırakılmıştı.İngilizler bu küçük adanın yönetimine,destekledikleri Hamad bin Thuwaini’yi 1893’te getirmişlerdi.Hamad bin Thuwaini yaklaşık 3 yıl boyunca İngilizler’in istekleri doğrultusunda barışçıl olarak yönetti.
Yönetimdeki Değişim ve Savaş Öncesi Durum
Sultan Hamad bin Thuwaini’nin 25 Ağustos 1896’da herhangi bir hastalığı bulunmadan ölmesi ve yeğeni Khalid bin Bargash’ın saatler içinde yönetime geçmesiyle olaylar patlak verdi.Sultan’ın ölüm nedeni tam olarak bilinmese de zehirlenme sonucu olabileceği düşünülmektedir.
Khalid bin Bargash’ın propaganda yaparak tahta geçmesi İngilizler’in pek hoşuna gitmedi.İngiliz diplomat Basil Cave Bargash’a yönetimden çekilmesi için bir ültimatom verdi.Ancak Bargash bunu reddeden bir cevap gönderdi.
Bargash, Batılı güçlere karşı yaptığı propaganda sonucu yaklaşık 3000 kişi topladı.Bununla birlikte eski Sultan’a İngiliz Hükümeti tarafından hediye edilmiş HHS Glasgow yatına da el koydu ve silahlandırdı.
İngilizler’in halihazırda HMS Philomel ve HMS Thrush adlı iki krüvazör savaş gemisi limanda demirlemiş durumdaydı.Buna ek olarak Basil Cave akşam saatlerinde yakınlarda bulunan HMS Sparrow’dan da destek istedi.Basil Cave İngiltere Dışişleri’ne telgraf çekip konsolosluğun ve sivil halkın güvenliği sağlanmak koşuluyla saraya ateş açılması için izin istedi.Cevabı beklerken aynı zamanda Khalid bin Bargash’a da ültimatom vermeye de devam ediyordu.
Ertesi gün iki İngiliz savaş gemisi (HMS St. George ve HMS Racoon) daha limana gelmişti.İngilizler’in savaşı daha şimdiden kazanacağına kesin gözüyle bakılıyordu.Khalid bin Bargash’ın bu güce karşılık vermesi mümkün değildi.Ayrıca Basil Cave’nin İngiliz Hükümeti (Lord Salisbury) adına Whitehall’dan da beklediği telgraf da gelmişti.Telgrafta şu cümleler dikkat çekiciydi:
“Gerekli olduğunu düşündüğünüz her türlü önlemi almaya yetkiniz vardır ve hükümet tarafından eyleminiz desteklenecektir.Ancak emin olmadığınız herhangi bir eylemde bulunmaya çalışmayın.”
Bu izinle birlikte Basil Cave limanda bulunan savaş gemilerine hazır bulunmasını,bölgede bulunan sivil tekne ve gemilerin de limanı derhal terk etmesini söyledi.
İngiliz Zanzibar Savaşı ve Sonrası
Kendini sultan ilan eden Khalid bin Bargash için 27 Ağustos sabah 9’a kadar sarayı terk etme ültimatomu verilmişti.Bargash yaklaşık 1 saat kala “Bize ateş edeceğinize inanmıyoruz.” diyerek ültimatomu reddetti.Buna karşılık Basil Cave saraya ateş etme arzusunun olmadığını belirterek “Ateş açmak istemiyoruz ancak söylenenleri yapmazsanız kesinlikle ateş açacağız.”dedi.
Savaşın kaçınılmaz olduğu gözler önündeydi.Nitekim İngilizler yerel saatle 09.02’de sarayı ağır bir şekilde bombalamaya başladı.Daha ilk dakikalarda HHS Glasgow (hediye edilen yat) batırıldı ve Bargash’ın topçuları etkisiz hale getirildi.Bombalamalar sonucu sarayın çökmek üzere olması ve artan ölü sayısı nedeniyle Bargash sarayın arka kapısından Alman Konsolosluğu’na sığınmak üzere kaçtı.
Bu kadar kısa süren savaş sonucu ölü ve yaralıların sayısının çokluğu bir hayli ilginçtir.Bargash’ın yaklaşık 500 askeri öldü ya da yaralandı.Buna karşılık İngilizler’in sadece bir subayı yaralandı.
İngilizler Almanlar’dan Bargash’ı talep ettiler ancak Bargash bir şekilde deniz yoluyla Almanlar’ın yönetimindeki Dar es Salaam’a kaçtı.1916’da 1.Dünya Savaşı sırasında Doğu Afrika İngilizler tarafından işgal edildi.Bu durum Dar es Salaam’da bulunan Bargash’ın yakalanmasına zemin hazırlamıştı.Yakalanan Khalid bin Bargash Saint Helena’da sürgün olarak yaşadı.Uzun süren sürgün hayatından sonra Doğu Afrika’da yaşamak için izin aldı ve 1927’de Kenya’nın Mombasa kentinde öldü.
İngilizler Bargash’ın kaçmasıyla birlikte tahta destekledikleri Hamud bin Muhammed’i çıkardılar.Yeni Sultan Hamud 6 yıl boyunca Zanzibar’da hüküm sürdü.Daha sonra İngilizler kendilerine sorun çıkarmayan sultanları tahta çıkarmaya devam ettiler,ta ki Zanzibar’ın bağımsızlığını ilan edene kadar…
Zanzibar 1963’e kadar İngiliz sömürgesi bir yapıdaydı.10 Aralık 1963 yılında bağımsızlığını ilan eden Zanzibar bir kaç ay sonra yani 26 Nisan 1964’te Tanzanya’ya bağlı özerk devlet oldu.
Sonuç
Dünya tarihinin en kısa savaşı olarak kayıtlara geçen İngiliz Zanzibar Savaşı sadece 38 dakika sürerek bir rekora imza atmıştır.Bazı kaynaklara göre 40-45 dakika, bazı kaynaklara göre ise Khalid bin Bargash’ın kaçması ile bu sürenin uzun olabileceği öngörülüyor.
Kaynakça:
- https://en.wikipedia.org/wiki/Anglo-Zanzibar_War
- https://www.historic-uk.com/HistoryUK/HistoryofBritain/The-Shortest-War-in-History/
- https://www.atlasobscura.com/articles/worlds-shortest-war
- https://medium.com/interesting-histories/interesting-histories-anglo-zanzibar-war-38-minutes-conflict-896423305442