Barok Sanatı, 16. yüzyıl ile 18. yüzyıl ortalarına kadar Avrupa’da hâkim olmuş bir sanat anlayışıdır. Farklı alanlarda etkilerini hissettiren bu sanat anlayışı özellikle mimari, resim ve süsleme gibi alanlarda kendini göstermiştir. Maniyerizm’den sonra İtalya’da ortaya çıkan bu sanat akımı hızla birçok Avrupa ülkesinde kendine yer edinmiştir. Rönesans döneminin getirmiş olduğu dengeli ve klasik görünüm Barok sanatı ile bozularak ifadeler çok daha abartılı şekilde eserlerde yansıtılmıştır.
Barok Sanatı
Gösteriş heyecanın hâkim olduğu Barok sanatı sayesinde hâkim olduğu dönemde özellikle mimaride muazzam yapılar ortaya çıkmıştır. Farklı sanat dallarında duygu yüklü eserlere yer verilmesi de bu sanat dalı açısından son derece önemlidir. Bu akımın en belirgin özellikleri arasında aşırılık, heyecan ve gösteriş hâkimdir. 16 ve 18. yüzyıl arası dönemde yapılan Barok mimari eserlerin büyük bir kısmı günümüze kadar ulaşabilmiştir.
Barok Kelimesi Kökeni
Barok kelimesinin kökeni Barrueco kelimesinden gelmektedir. Bu kelime İspanyolcada ‘işlenmemiş inci,düzgün olmayan inci’ demektir. Bu sanat hâkimi tamamen düzenli ve kurallara çok bağlı olan Rönesans akımının tam tersidir. Sade bir tarza aykırı olarak dönemin eserlerine bir heyecan ve aşırılık getirmiştir. Cizvitlerin öncüsü olduğu bu sanat akımı kendi döneminde çok büyük bir ilgi gördü. Bu alanda birçok ünlü ressam, mimar ve heykeltıraş çeşitli eserler ortaya çıkardır.
Barok Sanatı Nerede Doğdu?
İlk olarak İtalya’da doğan Barok Sanatı kısa zaman içerisinde İtalya’nın neredeyse birçok yerine yayıldı. Neredeyse yarım yüzyıllık bir süreç içerisinde İtalya’nın hemen her yerinde birçok görkemli anıt ortaya çıkarılmıştır. Anıtlarda akla yatkın olmayan ve son derece gösterişli çizgiler kullanılmıştır. Klasisizmin savunmuş olduğu o kuru ve ağırbaşlı üslup yerini tamamen hayal gücüne dayalı detaylara bırakmıştır.
Barok Mimarı Özellikleri
Barok mimari özellikleri kendini her bakımdan belli eden bir mimari yapıdır. Borromoni olarak isimlendirilen ve Germen Barok sanatını yansıtan bu anlayışta çok abartılı örnekler sergilenmiştir. Bu eserlerde girintiler, çıkıntılar ve dalgalı yüzeyler en çok göze çarpan detaylardır. Hatta bu dönemde yapılan Carlino Kilisesi barok mimarisinin en belirgin eserleri arasında yer almaktadır.
Bu sanat anlayışı yumuşak ve mistik bir tarzı olan Gotik anlayışını tamamen reddeden bir anlayıştır. Barokla birlikte düz hatlar yerini yuvarlak hatlara bırakmış, eğri detaylar ile mimaride ciddi bir tezatlık oluşturmuştur. Bu dönemin mimari eserlerinde süslerin bolluğu oldukça dikkati çekmektedir. Özellikle sarayların cephe kısımlarında bu detaylar çok daha göz alıcı bir dikkat uyandırır. Duvar detayları yerine daha çok heykellerle süslemeler ağırlık kazanmıştır.
Barok mimari sanatına Roma’daki St. İngazio Kilisesi oldukça güzel bir örnektir. Aynı zamanda Santa Maria della Pace, San Carlo al Corso da önemli eserler arasındadır. Venedik’te bulunan Sanda Maria Della Salute çok ilgi çeken barok eserleri arasında yer almaktadır.
Barok Sanatında Resim ve Heykel
Pietro da Cortona süsleme resimlerde barok anlayışını ilk defa ortaya koyan kişidir. Kendisi resimlerinde göz yanılsamalarına ve ışık oyunlarına eserlerinde çok geniş bir yer vermiştir. Ünlü ressamın eserlerinde eğik çizgiler oldukça dikkati çeken detaylardır. Bununla birlikte hareket, gökyüzü ve ışık ile oldukça etkileyici bulutlar ortaya çıkarmıştır.
Bu dönemde Barok Heykel Sanatı ise Bernini ile farklı anlam kazanmıştır. Bu dönemde heykelde ince bir sanat anlayışından ziyade aşırıya kaçan bir dışavurumculuk vurgusu vardır. Özellikle sanatçı barok sanatını hareketin estetiği olarak tanımlamıştır.
Barok Sanatın Avrupa’ya Yayılması
Barok sanatı İtalya’dan hızla Avrupa’ya yayılma göstermiştir. İspanya’dan Portekiz’e kadar birçok ülke bu sanat akımının etkisinde kalmıştır. İspanya barok sanatının yöresel bir biçimde olmasını sağlayan ülkelerdendir. Bu ülkede mimari alanda geleneksel bir ağırbaşlılık hâkimdir. İspanya’da Barok sanatının doruk noktasına ulaştığı dönem Narciso Tome ile olmuştur. Toledo Katedraline yapmış olduğu koro yeri arkası ile mimaride oldukça ses getirmiştir.
Portekiz’de ise Rönesans döneminden kalma olan Manuel üslubunun yerini alarak özellikle Lizbon kentinde yayılma göstermiştir. 1755 senesinde ortaya çıkan bir depremle yerle bir olan şehir bu sanat akımı ile neredeyse yeniden doğmuştur.
Fransa’da ise durum biraz daha farklıdır. Daha çok 17. yüzyılın ortalarında barok sanatına karşı ciddi bir ilgi olmuştur. Süsleme sanatlarından müzik ve baleye kadar birçok sanat akımında bu sanat akımı kendini bir hayli hissettirmiştir. Fakat tüm sanat dallarının aksine heykel sanatı barok sanatından fazla etkilenmemiştir. Bu dönemde Fransız heykel sanatında çok ciddiye alınan bir ölçülülük kavramı hâkimdi.
Türk Mimarisinde Barok Sanatın Yeri
Barok sanat Avrupa’yı etkilediği gibi Türk mimarisini de etkilemiş bir sanat akımıdır. Avrupa ile o dönemde çok ciddi bir temasların olması bu tarzın etkilerinin dönemin Türk mimari eserlerinde de kendini göstermesini sağlamıştır. Bu etkiler 19. yüzyıl başlarına kadar da sürmüştür. Ancak Osmanlı topraklarındaki barok etkisi Avrupa’daki ile birebir örtüşmüyor.
Bu dönemde yapılan eserlere mimarlar kendi anlayışlarını eklemiş ve ortaya Batı’dakinden çok daha farklı bir sanat anlayışı ortaya çıkarmışlardır. Barok sanatına örnek verilebilecek Türk mimari eserleri örnekleri arasında Nuruosmaniye Camisi verilebilir. Bu cami Türk mimarisinin ilk barok örneğidir. Bunların yanında Ortaköy Camisi, Selimiye Camisi ve kışlası, Nuretiye Camisi, Dolmabahçe sarayı ve camisi barok üslubunu dikkate alan özel mimari eserler arasında gösterilmektedir. Eski sanat akımları arasında Barok sanatı en görkemli sanat akımıdır.
İmaj Kaynakları: