Hayatı
Şemsettin Sami 1 haziran1950’de güney Arnavutluk’ta dünyaya gelmiştir. Babası tımar beyi, annesi ise İmrahor İlyas beyin soyundan gelmişlerdir. Orta öğrenimini Yunanistan sınırları içerisindeki Yanya eski adıyla Janine eyaletinde tamamlamıştır. Okul hayatı boyunca bulunduğu şehrin en iyi muallimlerinden Arapça ve farsça dersi alan Şemseddin Sami ayrıca Latince, Rumca, Fransızca ve İtalyanca eğitimi alarak kendini bu konuda geliştirmiştir.
Annesini ve babasını küçük yaşta kaybettikten sonra 5 kardeşiyle beraber abisinin yanına Yanyan’a taşınmıştır. Burada eğitim hayatı devam eden Şemsettin Sami 8 yıllık Rum lisesine kaydolmuş ve eğitimini 7 yılda tamamlamıştır.
1871 yalında İstanbul’a gelerek Matbuat Kaleminde göreve başlamıştır. Daha sonra Sirac ve Hadika gazetelerinde görev alarak 1972’de ilk roman olarak kabul edilen eserleri Taaşşuk-ı Talât ve Fitnat’ı yazarak ilk edebi kişiliği ortaya çıkmıştır. Çalıştığı gazete Yeni Osmanlılar lehine neşriyatta bulunduğu için kapatılmıştır. 1974’te ihtiyar Onbaşı adlı oyunu Fransızcadan çevirerek sahnede kazandığı başarının ardından Arnavut sorunlarını ele alan bir oyunu Gedik Paşa Tiyatrosunda sergilemiştir.
Yine aynı yıl Trablusgarp’a giderek Vilayet gazetesinin 9 ay yönetmenliğini yapmıştır. 1976’da Türk basınında o zamana kadar görülmemiş bir üne kavuşan Sabah gazetesini Mihran Efendi Nakkaşyan ile beraber yayımlamaya başlamışlardır. 1977 de kısa süreliğine Rodos valiliği yatıktan sonra 1880 de padişah Abdülhamit han tarafından saraya alınarak Teftiş-i Askeri Komisyonunun kâtipliğine getirilmiştir. Ölümüne kadar kâtiplik hayatı devam eden Şemsettin Sami, bu görev süresince eserleri üzerine çalışmıştır.
Edebi Kişiliği
Edebi kişiliği ile öne çıkan Şemsettin Sami; yirmili yaşlarında yazarlık kariyerine başlayarak ilk roman niteliğindeki Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat eserini kaleme almıştır. Aslen Arnavut olduğu ve Arnavut sorunlarını yakından incelese de Osmanlıcılığın en önemli temsilcilerinden olarak tarihe geçmiştir. Türkçeyi modernleştirmek, geliştirmek ve öğretmek için çalışmalarda bulunmuş,
Türkçenin önemini vurgulayarak Osmanlı devletinin modernleşerek güçlenmesine emek harcamıştır. Türk alfabesiyle yazılmış ilk roman, ilk ansiklopedi ve ilk sözlük eserleri dilin sadeleşmesi ve Türkçeleşmesine katkıda bulunmuştur. Edebi kişiliği bütün eserlerinde belirgin bir şekilde yansıtılmaktadır.
Eserleri
Roman Ve Oyunları
Taaşşuk-I Tal’at Ve Fitnat (1874)
Besa Yahut Ahde Vefa (1874)
Seydi Yahya (1875)
Gave (1876)
Sözlük Ve Ansiklopedileri
Kamus-I Fransevi ( Fransızcadan Türkçe’ ye) (1882)
Kamus-I Fransevi ( Türkçe ’den Fransızca’ ya ) (1885)
Kamusül Alam ( 6 Cilt ) (1889 )
Kamus-I Arabi ( Arapçadan Türkçe’ ye ) (1898)
Kamus-I Türki (1900)
Tercümeleri
Tarih-İ Mücmel-İ Fransa (Saint-Ouen) (1889)
İhtiyar Onbaşı (Dumanoir-Ennery) (1890)
Galatee (Florian Mitolojiye Ait Manzum Oyunu) (1890)
Şeytanın Yadigârları ( Soulie Macera Romanı)
Sefiller ( V.Hugo)
Robinson (Daniel De Foe)
Dilbilgisi Kitapları
Usul-İ Tenkit Ve Tertib (1886)
Nev’usul Sarf-I Türki (1891)
Yeni Usul Elifba-Yı Türki (1889)
Tatbikat-I Arabiye (1911)
Cep Kütüphanesi Eserleri
Medeniyyet-İ İslamiyye (1296)
Esatir – Kadınlar- Yer-Gök-İnsan-Emsal (1296)
Letait-Lisan-Usul-İ Tenkid Ve Tertib (1303)