Rüzgar en genel tanımı ile yüksek basınç alanlarında oluşarak alçak basınç alanlarına doğru şekilde yatay olarak hareket eden hava akımlarıdır. Bu hava akımlarının hızı ise anemometre ismi verilen aletlerle ölçülmektedir. Rüzgarların oluşmasının en temel nedeni genel olarak sıcaklıktır. Bölgesel olarak ortaya çıkan sıcaklık farkları rüzgarların hareket etmesine neden olmaktadır. Havanın yer değiştirmesi şeklinde tanımlanan rüzgar farklı çeşitlere ayrılmaktadır. Rüzgar çeşitleri bölgeden bölgeye farklılık göstermektedir. Aynı zamanda oluşum şekilleri de rüzgarları farklılaştıran durumlar arasındadır.
Rüzgar Nasıl Oluşur?
Rüzgar nasıl oluşur sorusunun yanıtı oldukça basittir. Rüzgarlar yüksek basınç alanında alçak basınç alanlarına doğru hareket etmektedir. Ancak bu hareket her zaman için yüksek basınç düzeyinden alçak basınca doğru olmaktadır. Her iki bölge arasında ne kadar fazla basınç miktarı var ise hava akım hızı da bir o kadar fazla olacaktır. Rüzgar da sahip olduğu bu hıza orantılı olarak esinti ya da fırtına gibi isimler almaktadır.
Rüzgarlar oluşma şekillerine göre genel olarak Sürekli rüzgarlar, Devirli rüzgarlar ve Yerel rüzgarlar olmak üzere 3 farklı gruba ayrılmaktadır. Devirli rüzgarlar mevsimlik rüzgar olarak da bilinmektedir.
Sürekli Rüzgarlar Nelerdir?
Sürekli rüzgarlar tüm sene boyunca her daim aynı yönde esme eğilimi gösteren rüzgarlardır. Bu rüzgarlar bir başka anlatım ile sürekli olarak yüksek basınç alanlarından alçak basınç alanlarına doğru bir hareket içerisindedirler. Bu rüzgarlar da kendi içerisinde Alizeler, Kutup ve Batı rüzgarları olmak üzere üçe ayrılmaktadır.
Sürekli rüzgarların oluşumuna bağlı olarak birtakım özellikleri vardır. Bu rüzgar türleri sürekli olarak aynı yönde eserler. Dünyanın günlük hareketine bağlı olarak hareket ettikleri yön Güney Yarım Kürenin sol tarafı Kuzey Yarım Kürenin ise sağ tarafına doğrudur. Aynı zamanda estikleri bölgelerin de iklimini etkileyen rüzgarlardır.
Alizeler
Bu rüzgar çeşitleri 30 derece kuzey ile 30 derece güney paralelleri çevresinde bulunan yüksek basınç alanından ekvatordaki alçak basınç alanına doğru hareket halindedirler. Dünyanın günlük hareketine bağlı olarak oluşan rüzgar türleridir. Her zaman Kuzey Yarım Kürede kuzeydoğudan eserler. Güney Yarım Kürede de güneydoğu yönünden eserler. Estikleri yerlerde özellikle de Tropikal bölgelerde karaların doğu kıyılarında yoğun yağış oluşumuna neden olurlar. Aynı zamanda sıcak kuşakta bulunan okyanus akıntılarının da oluşumunda önemli etkilere sahiptirler.
Batı Rüzgarları
30 derece enlemlerinde bulunan dinamik basınç alçak basınç kuşaklarından başlayan ve 60 enlemlerinde yer alan alçak basınç alanlarına doğru esen rüzgarlar batı rüzgarları olarak bilinmektedir. Bu rüzgarlar dünyanın ekseni etrafında kendi hareketinin etkisi ile oluşur. Aynı zamanda Kuzey Yarım Kürede güneybatıdan esmektedir. Güney Yarım Kürede ise kuzeybatıdan esmektedir. Orta kuşakta bulunan karaların batı kıyılarında yoğun yağışa neden olurlar ve 60 derece enlemlerinde ise kutup rüzgarları ile karşılaşarak cephe yağışı oluştururlar. Batı rüzgarları özellikle okyanus akıntılarının yönlerinde önemli etkilere sahiptir.
Kutup Rüzgarları
Kutup rüzgarları da sürekli rüzgarlar arasında yer almaktadır. Kutuplarda bulunan termik yüksek basınç alanlarından 60 derece enlemlerindeki dinamik alçak basınç alanlarına doğru bir hareket oluşur. Bu oluşum da Kutup Rüzgarları olarak isimlendirilmiştir. Oldukça soğuk esen rüzgar çeşididir.
Mevsimlik Devirli Rüzgar Çeşitleri
Mevsimlik yani devirli rüzgarlar Musonlar olarak da bilinmektedir. Bu rüzgarlar birbirine komşu durumda olan büyük kara parçaları ve okyanusların farklı ısınma ve soğumalarına bağlı olarak oluşan hava hareketleridir. Bu rüzgarlar da kendi içerisinde farklı çeşitlere ayrılmaktadır. Yaz Musonları ve Kış Musonları olarak iki farklı şekilde eserler.
Yaz Musonları
Yaz mevsimlerinde çok hızlı bir şekilde ısınan Asya içlerinde alçak basınç alanları meydana gelmektedir. Geç ısınan Hint Okyanusunda ise yüksek basınç ortamı bulunmaktadır. Bu nedenle Yaz Musonları her zaman denizden kara tarafına doğru bir esme eğilimi göstermektedir. Yaz Musonları deniz ve okyanustan kara taşındığı için hem bol nem taşır hem de etkili oldukları yerlere bol yağış bırakmaktadır.
Kış Musonları
Kış Musonları ise Yaz Musonlarından daha farklı bir esme yönüne sahiptir. Kış aylarında Asya’nın iç kısımları oldukça soğur ve burada yüksek basınç alanlarının oluşmasına neden olur. Bu mevsimde Hint Okyanusu ise güneydoğuda yer alan Büyük Okyanus ile birlikte çok genç bir şekilde soğuduklarından alçak basınç alanı haline gelmektedirler. Bu da kara ve okyanus arasında bir basınç farklılığı oluşturmaktadır. Asya içlerinde oluşan hava akımı Hint ve Büyük Okyanus’a doğru bir hareket akımı meydana getirmektedir. Bunlara Kış Musonları ismi verilmektedir. Kış musonları karadan denize doğru estikleri için soğuk ve kuru bir yapıya sahiptirler. Bu nedenle de yağışa neden olmazlar.
Yerel Rüzgarlar ve Çeşitleri
Yerel rüzgarlar bulundukları bölgenin özelliklerinden etkilenebilen rüzgarlardır. Yöresel basınç farklarından dolayı oluşturlar. Meltemler, sıcak yerel rüzgarlar, soğuk yerel rüzgarlar ve tropikal rüzgarlar yerel rüzgar çeşitleri arasında yer almaktadır.
Meltemler
Meltem rüzgarları birbirine iki yakın bölgenin gün içinde farklı şekillerde soğuması ve ısınması neticesinde oluşan rüzgarlardır. Bu rüzgar çeşitleri kara ve deniz meltemleri, dağ ve deniz meltemleri olarak ikiye ayrılmaktadır.
Sıcak Yerel Rüzgarlar
Bu rüzgar çeşitleri ise geldikleri yerlere göre daha sıcaktır. Fön rüzgarları, Sirokko, Hamsin, Samyeli bu rüzgarın farklı türleri arasında yer almaktadır.
Soğuk Yerel Rüzgarlar
Bu rüzgar türleri ise Bora, Mistral, Krivetz olarak farklı türlere ayrılmaktadır.
Tropikal Rüzgarlar
Sıcak kuşakta oluşan bu rüzgarlar ani basınç farklılıklarından meydana gelmektedir. Bu rüzgarların hızları saatte 100 ile 150 km’ye kadar çıkabilmektedir.