1800 yılında dünyaya gelen Garabet Amira Balyan mimar bir aileden gelir. Oğlu Nigoğos Balyan ile inşa ettikleri Dolmabahçe Sarayı en önemli eserlerinden biri olur. Sultan I. Abdülmecid padişahlığı sırasında Osmanlı mimari olan mimar ayrıca Balyan ailesinin de önde gelen isimlerinden biridir.
Garabet Amira Balyan Kimdir?
Garabet Amira Balyan nereli diye sorulur ise mimarın ailesi Kayserili olup mimar İstanbul’da doğmuştur. 1866 yılında vefat eden değerli mimar, Krikor Amira Balyan’ın oğludur. Babasının vefatından sonra yerine geçmiş ve pek çok eser bırakmıştır. Çocuklarından Nigoğos, Sarkis, Agop ve Simon Balyan mimarlığı seçip hassa mimarlığına yükselmişlerdir.
İlk yapıtı, Yedikule’deki Surp Pırgiç Ermeni Hastanesi olmuştur. Mimarlık vasfı dışında büyük bir hayırsever olarak Ermeni tarihine geçmiştir. Eğitim kurumları kurup ve kurumları destekleyerek de hizmette bulunmuştur. Mimarlık tarihine ”Dolmabahçe Sarayı mimarı” olarak geçmiş ve II. Mahmud, Abdülmecid ve Abdülaziz dönemlerinde hassa mimarlığına getirilmiştir.
Dolmabahçe Sarayı’nın diğer mimarları Abdülhalim Bey, Altunizade İsmail Zühtü Paşa,Ohannes Serveryan, Nikoğos Balyan ve James William Smith’tir.
Garabet Balyan Eserleri
Oldukça görkemli bir mimari yapı listesine sahip olan mimar, 30 yıl süren meslek hayatında pek çok yapıya imza atmıştır.7 kilise ve 7 saray dışında 2 hastane, fabrika, kışla okul ve pek çok konut inşa etmesi mimarın meslek hayatının özetidir.
Her ne kadar belli zaman öncesine kadar tanıtımlarda ve sarayın tur rehberliğinde Balyani isimli bir mimar tarafından yapıldığı söylenmiş olsa da Dolmabahçe Sarayı mimari olup daha pek çok esere imzasını atmıştır. Diğer bazı eserleri de aşağıdaki gibidir:
- Çırağan Sarayı
- Yıldız Köşkü
- İzmit Çuhahanesi
- Hereke Fabrikası
- Bakırköy Bez Fabrikası
- Beykoz Deri Fabrikası
- Zeytinburnu Demir Çelik Fabrikası
- Yedikule Surp Pırgiç Ermeni Hastanesi ve Surp Agop Kilisesi
- Ortaköy Büyük Mecidiye Camii
- Gümüşsuyu Kışlası
- Çemberlitaş II. Mahmud Türbesi
Beşiktaş’taki Surp Asdvadzadzin Kilisesi, Kuruçeşme’deki Surp Yerevman Haç Kilisesi, Beyoğlu Surp Yerrortutyun Kilisesi, Üsküdar Cemaran Okulu da Ermeni Cemaatine yaptıkları eserlerden bazıları olur.
Mimarın yaptığı eşsiz yapıların pek çoğu bugün hala sağlam şekilde ayakta durur. Osmanlı mimarisine 4 kuşaktır hizmet veren Balyan Ailesi üyesi Garabet Amira Balyan yapmış olduğu eserler ile bugün adından söz ettirir ve pek çok eseri bugün bile özgünlüğünü korur.
Önerilen yazı: Kuzey Makedonya Türkleri – Yaşayan Hunlar